Nghĩa vụ tuân thủ affiliate transactions là yêu cầu bắt buộc đối với mọi doanh nghiệp có quan hệ liên kết, đặc biệt trong bối cảnh cơ quan thuế ngày càng siết chặt quản lý giá chuyển nhượng. Theo Nghị định 132/2020/NĐ-CP, doanh nghiệp phải khai báo, lập và lưu giữ hồ sơ xác định giá giao dịch liên kết minh bạch, chính xác. Việc tuân thủ đầy đủ không chỉ giúp doanh nghiệp tránh rủi ro xử phạt, mà còn củng cố uy tín và tính hợp pháp hoạt động kinh doanh trong tương lai.
Ai phải thực hiện nghĩa vụ tuân thủ giao dịch liên kết
Nghĩa vụ tuân thủ giao dịch liên kết phải được thực hiện bởi người nộp thuế có phát sinh giao dịch liên kết thuộc phạm vi điều chỉnh của Nghị định 132/2020/NĐ-CP, tức những tổ chức, doanh nghiệp có quan hệ liên kết và phát sinh các giao dịch như mua bán hàng hoá, cung cấp dịch vụ, chuyển giao quyền sở hữu trí tuệ, cho vay hoặc đi vay, bảo lãnh, chia sẻ chi phí, hoặc các giao dịch tài chính khác giữa các bên liên kết.
Cụ thể, ai phải thực hiện nghĩa vụ tuân thủ giao dịch liên kết:
- Doanh nghiệp/tổ chức có quan hệ liên kết và phát sinh giao dịch liên kết theo quy định tại Điều 5 Nghị định 132/2020/NĐ-CP. (See details: Môi quan hệ liên kết)
- Người nộp thuế có trách nhiệm kê khai thông tin quan hệ liên kết và giao dịch liên kết theo các Phụ lục I, II, III kèm Nghị định và nộp cùng tờ khai quyết toán thuế TNDN khi thuộc phạm vi điều chỉnh.
- Người nộp thuế phải lập và lưu giữ Hồ sơ xác định giá giao dịch liên kết (Local file, Master file, CbCR) khi không thuộc diện được miễn trừ kê khai theo Điều 19 Nghị định 132/2020/NĐ-CP (See details: Các trường hợp miễn trừ lập Hồ sơ xác định giá giao dịch liên kết)
Mặc dù doanh nghiệp đã hiểu rõ quy định về nghĩa vụ tuân thủ giao dịch liên kết, song song thực tế quá trình thực hiện vẫn tồn tại nhiều điểm sai sót. Do đó, việc nhận diện trước những lưu ý quan trọng là cần thiết để đảm bảo tuân thủ đúng, đủ và hạn chế rủi ro khi cơ quan thuế tiến hành kiểm tra.
Những lưu ý quan trọng trong quá trình thực hiện nghĩa vụ tuân thủ giao dịch liên kết
Để doanh nghiệp thực hiện nghĩa vụ tuân thủ giao dịch liên kết một cách chính xác và hiệu quả, cần đặc biệt lưu ý đến một số điểm quan trọng dưới đây:
- Mở rộng phạm vi giao dịch liên kết: Không chỉ mua bán hàng hoá mà còn bao gồm giao dịch tài chính, bảo lãnh, chuyển giao tài sản vô hình, chia sẻ chi phí… Do đó cần rà soát quan hệ pháp lý và thực tế giao dịch.
- Miễn lập Hồ sơ không đồng nghĩa không kê khai: Doanh nghiệp có thể được miễn lập Hồ sơ trong một số điều kiện nhưng vẫn phải kê khai thông tin theo Phụ lục. Nếu kê khai sai hoặc thiếu thông tin thì vẫn bị cơ quan thuế kiểm tra, truy thu hoặc xử phạt.
- Cơ quan thuế có quyền yêu cầu cung cấp hồ sơ và hậu kiểm: Doanh nghiệp phải lưu giữ chứng từ, phân tích phương pháp xác định giá phù hợp để chứng minh khi được yêu cầu.
Việc hiểu đúng nghĩa vụ tuân thủ giao dịch liên kết không chỉ để “làm đúng luật”, mà còn để “làm đúng ngay từ đầu”. Đằng sau các quy định chi tiết của Nghị định 132/2020/NĐ-CP là những mục tiêu rõ ràng về minh bạch, công bằng và quản trị rủi ro thuế mà mỗi doanh nghiệp cần nắm vững.
Mục đích thực hiện nghĩa vụ tuân thủ giao dịch liên kết
Việc thực hiện nghĩa vụ tuân thủ giao dịch liên kết không chỉ là đáp ứng yêu cầu bắt buộc của pháp luật, mà còn mang nhiều giá trị chiến lược cho doanh nghiệp. Các mục tiêu dưới đây giúp lý giải vì sao việc tuân thủ đúng, đủ và kịp thời lại trở thành yếu tố then chốt trong quản lý thuế hiện đại.
- Đảm bảo tính minh bạch và chống chuyển giá: Nghĩa vụ tuân thủ giao dịch liên kết giúp doanh nghiệp khai báo, lập và lưu giữ hồ sơ xác định giá theo quy định tại Nghị định 132/2020/NĐ-CP, từ đó minh bạch hóa bản chất và giá trị các giao dịch giữa các bên liên kết. Việc này hạn chế tình trạng thao túng lợi nhuận hoặc dịch chuyển thu nhập sang quốc gia có thuế suất thấp.
- Tạo cơ sở pháp lý vững chắc trong quá trình thanh tra, kiểm tra thuế: Hồ sơ xác định giá giao dịch liên kết đầy đủ, có căn cứ so sánh và phương pháp xác định giá rõ ràng (CUP, TNMM, RPM, …) là bằng chứng giúp doanh nghiệp chứng minh tính độc lập của giao dịch. Điều này giúp giảm thiểu nguy cơ bị ấn định thuế, truy thu hoặc xử phạt khi cơ quan thuế tiến hành hậu kiểm.
- Giảm rủi ro pháp lý và tối ưu chi phí thuế:Tuân thủ đúng quy định giúp doanh nghiệp tránh được các khoản phạt hành chính, đồng thời bảo đảm chiến lược thuế ổn định, hợp pháp và bền vững. Đây cũng là yếu tố quan trọng trong hệ thống quản trị rủi ro thuế nội bộ.
- Nâng cao năng lực quản trị và kiểm soát nội bộ: Thực hiện nghĩa vụ tuân thủ giao dịch liên kết giúp doanh nghiệp củng cố hệ thống kế toán – thuế, chuẩn hóa dữ liệu tài chính và cải thiện quy trình kiểm soát nội bộ. Nhờ đó, các quyết định về định giá, phân bổ chi phí hoặc lợi nhuận được đưa ra dựa trên cơ sở minh bạch và hợp lý hơn.
- Gia tăng uy tín và niềm tin của nhà đầu tư, đối tác: Doanh nghiệp tuân thủ đầy đủ quy định về giao dịch liên kết thể hiện sự chuyên nghiệp và minh bạch trong hoạt động tài chính, từ đó nâng cao uy tín thương hiệu và thu hút niềm tin của cổ đông, đối tác chiến lược và cơ quan quản lý thuế.
Việc xác định chính xác nghĩa vụ tuân thủ giao dịch liên kết mà doanh nghiệp phải thực hiện. Decree 132/2020/ND-CP đã quy định cụ thể từng nghĩa vụ, từ việc kê khai, lập hồ sơ xác định giá, đến lưu trữ và cung cấp thông tin khi cơ quan thuế yêu cầu. Từ đó, giúp doanh nghiệp chủ động và minh bạch trong mọi giao dịch liên kết.
Nghĩa vụ tuân thủ giao dịch liên cụ thể của doanh nghiệp theo Nghị định 132/2020/NĐ-CP
Để thực hiện nghĩa vụ tuân thủ giao dịch liên kết một cách đầy đủ, doanh nghiệp cần hiểu rõ các bước cụ thể mà Nghị định 132/2020/NĐ-CP yêu cầu. Mỗi nghĩa vụ tương ứng với một giai đoạn khác nhau trong quy trình quản lý giao dịch liên kết, từ kê khai ban đầu đến lưu trữ và cung cấp hồ sơ khi cần thiết.
Khai báo thông tin giao dịch liên kết (Mẫu 01)
Nghĩa vụ tuân thủ giao dịch liên kết bắt đầu từ bước kê khai thông tin cơ bản theo Mẫu 01. Đây là thủ tục nền tảng giúp cơ quan thuế nắm được cấu trúc quan hệ liên kết và các giao dịch phát sinh giữa các bên.
Đối tượng bắt buộc khai báo
Để thực hiện đúng nghĩa vụ tuân thủ giao dịch liên kết, doanh nghiệp trước hết cần xác định mình có thuộc diện bắt buộc kê khai theo Nghị định 132/2020/NĐ-CP hay không. Dưới đây là các nhóm đối tượng điển hình phải thực hiện khai báo theo quy định:
- Người nộp thuế là tổ chức, doanh nghiệp có quan hệ liên kết và trong kỳ tính thuế có phát sinh giao dịch liên kết (mua bán hàng hóa, cung cấp dịch vụ, chuyển giao quyền sở hữu trí tuệ, vay – cho vay, bảo lãnh, chia sẻ chi phí, v.v.).
- Bao gồm cả các trường hợp doanh nghiệp mẹ – công ty con, công ty liên kết, hoặc các bên có quan hệ kiểm soát hoặc quản lý trực tiếp hoặc gián tiếp theo quy định; nếu có giao dịch thương mại hoặc tài chính với bên liên kết thì vẫn phải kê khai dù quy mô giao dịch lớn hay nhỏ.
Sau khi biết doanh nghiệp thuộc nhóm phải thực hiện nghĩa vụ tuân thủ giao dịch liên kết, câu hỏi đặt ra là: khi nào cần kê khai, kê khai ra sao và ai chịu trách nhiệm chính? Dưới đây là các quy định cụ thể về thời hạn, hình thức và trách nhiệm của người nộp thuế mà doanh nghiệp cần nắm rõ.
Thời hạn, hình thức và trách nhiệm
Việc thực hiện nghĩa vụ tuân thủ giao dịch liên kết không chỉ dừng lại ở việc xác định đối tượng kê khai mà còn yêu cầu doanh nghiệp tuân thủ đúng thời hạn, hình thức và trách nhiệm khai báo. Cụ thể, các điểm sau đây giúp doanh nghiệp dễ dàng hình dung và thực hiện đúng quy định của Nghị định 132/2020/NĐ-CP.
- Thời hạn: Người nộp thuế thực hiện khai báo theo kỳ tính thuế (thông thường khai cùng tờ khai quyết toán thuế TNDN). Việc kê khai phải thực hiện đúng kỳ mà giao dịch phát sinh để cơ quan thuế có căn cứ quản lý và hậu kiểm.
- Hình thức: Khai báo theo Mẫu 01 quy định gồm các thông tin về cấu trúc nhóm liên kết, mô tả giao dịch, giá trị giao dịch trong kỳ và các thông tin định danh cần thiết. Doanh nghiệp cần nhập thông tin chính xác, đầy đủ và lưu giữ bản sao kê khai để đối chiếu khi cơ quan thuế yêu cầu.
See details: Declare related party transactions on the accounting system according to Decree 132/2020/ND-CP
- Trách nhiệm: Trong quá trình thực hiện nghĩa vụ tuân thủ giao dịch liên kết, doanh nghiệp cần đảm bảo tính chính xác và trung thực của thông tin kê khai, đồng thời lưu trữ đầy đủ chứng từ, hợp đồng, hóa đơn và các tài liệu liên quan để phục vụ việc giải trình khi cần thiết. Bên cạnh đó, doanh nghiệp nên rà soát và cập nhật định kỳ khi có thay đổi về cơ cấu liên kết hoặc giá trị giao dịch, cũng như phối hợp chặt chẽ với bộ phận pháp chế, tài chính, kiểm toán hoặc đơn vị tư vấn để bảo đảm hồ sơ và phương pháp kê khai phù hợp quy định và chuẩn mực thuế hiện hành.
Khi doanh nghiệp đã kê khai thông tin giao dịch liên kết theo quy định, việc lập và lưu giữ Hồ sơ xác định giá giao dịch liên kết là bước không thể thiếu trong nghĩa vụ tuân thủ giao dịch liên kết. Hồ sơ này giúp chứng minh tính khách quan của giá giao dịch, đồng thời là bằng chứng quan trọng khi cơ quan thuế tiến hành kiểm tra.
Lập và lưu giữ Hồ sơ xác định giá giao dịch liên kết
Việc lập và lưu giữ Hồ sơ xác định giá giao dịch liên kết là bước trọng tâm trong quá trình thực hiện nghĩa vụ tuân thủ giao dịch liên kết theo Nghị định 132/2020/NĐ-CP. Đây không chỉ là yêu cầu pháp lý bắt buộc mà còn là cơ sở để doanh nghiệp chứng minh tính hợp lý của giá giao dịch giữa các bên liên kết, đảm bảo minh bạch và hạn chế rủi ro bị ấn định thuế hoặc xử phạt hành chính.
Cụ thể, doanh nghiệp phải chuẩn bị và lưu trữ ba bộ hồ sơ chính:
- Hồ sơ quốc gia (Local File): Phản ánh chi tiết các giao dịch liên kết phát sinh tại Việt Nam, bao gồm phân tích chức năng, tài sản, rủi ro và phương pháp xác định giá giao dịch.
- Hồ sơ toàn cầu (Master File): Cung cấp bức tranh tổng thể về tập đoàn, mô hình hoạt động, chuỗi giá trị, cấu trúc sở hữu và chính sách giá chuyển nhượng toàn cầu.
- Báo cáo lợi nhuận liên quốc gia – CbCR (Country-by-Country Report): dành cho các tập đoàn đa quốc gia có doanh thu hợp nhất vượt ngưỡng theo quy định, giúp cơ quan thuế đánh giá sự phân bổ lợi nhuận và nghĩa vụ thuế giữa các quốc gia.
Theo quy định, doanh nghiệp phải lưu giữ đầy đủ các hồ sơ này tại trụ sở và chỉ cung cấp khi có yêu cầu từ cơ quan thuế, trong thời hạn quy định. Việc chuẩn bị kỹ lưỡng và cập nhật hồ sơ định kỳ không chỉ giúp doanh nghiệp đáp ứng đúng nghĩa vụ tuân thủ giao dịch liên kết, mà còn thể hiện năng lực quản trị thuế chủ động, chuyên nghiệp và minh bạch trong môi trường kinh doanh.
Tuân theo nguyên tắc độc lập và lựa chọn phương pháp xác định giá giao dịch liên kết
Trong quá trình thực hiện nghĩa vụ tuân thủ giao dịch liên kết, việc xác định giá theo nguyên tắc độc lập là yêu cầu trọng yếu, đảm bảo mọi giao dịch giữa các bên liên kết được thực hiện như giữa các bên độc lập trong điều kiện tương tự. Nguyên tắc này là nền tảng của Nghị định 132/2020/NĐ-CP, nhằm bảo đảm tính minh bạch, ngăn ngừa hành vi chuyển giá và phản ánh đúng bản chất kinh tế của giao dịch.
Để tuân thủ nguyên tắc độc lập, doanh nghiệp cần lựa chọn phương pháp xác định giá giao dịch liên kết phù hợp nhất với bản chất và điều kiện thực tế của từng giao dịch. Theo quy định, có năm phương pháp chính thường được sử dụng:
- Phương pháp so sánh giá độc lập (CUP – Comparable Uncontrolled Price): So sánh giá giao dịch giữa các bên liên kết với giá trong các giao dịch tương tự giữa các bên độc lập.
- Phương pháp giá bán lại (RPM – Resale Price Method): Dựa trên giá bán hàng hóa hoặc dịch vụ cho bên độc lập, trừ đi lợi nhuận gộp hợp lý để xác định giá mua ban đầu từ bên liên kết.
- Phương pháp giá vốn cộng lãi (CPM – Cost Plus Method): Áp dụng khi bên liên kết cung cấp hàng hóa hoặc dịch vụ cho bên độc lập, bằng cách cộng biên lợi nhuận hợp lý vào chi phí sản xuất.
- Phương pháp tách lợi nhuận (PSM – Profit Split Method): Phân chia tổng lợi nhuận giữa các bên liên kết dựa trên đóng góp về tài sản, chức năng và rủi ro.
- Phương pháp so sánh lợi nhuận thuần (TNMM – Transactional Net Margin Method): So sánh tỷ suất lợi nhuận thuần của giao dịch liên kết với giao dịch tương tự giữa các bên độc lập.
Doanh nghiệp cần phân tích chức năng, tài sản, rủi ro và điều kiện giao dịch để lựa chọn phương pháp phù hợp nhất. Việc áp dụng phương pháp một cách có căn cứ, được ghi nhận trong hồ sơ xác định giá, không chỉ giúp doanh nghiệp tuân thủ đúng nghĩa vụ tuân thủ giao dịch liên kết.
Trách nhiệm giải trình và hậu kiểm
Để thực hiện tốt trách nhiệm giải trình và hậu kiểm trong khuôn khổ nghĩa vụ tuân thủ giao dịch liên kết, doanh nghiệp cần đặc biệt lưu ý các nội dung sau:
- Theo Nghị định 132/2020/Nđ-CP khi cơ quan thuế yêu cầu cung cấp Hồ sơ xác định giá giao dịch liên kết, người nộp thuế phải xuất trình hồ sơ trong thời hạn không quá 30 ngày làm việc kể từ ngày nhận được văn bản yêu cầu. Trong một số trường hợp có lý do chính đáng, thời hạn này có thể được gia hạn một lần không quá 15 ngày làm việc.
- Thời hạn khi thanh tra, kiểm tra trực tiếp:Trong quá trình thanh tra, kiểm tra trực tiếp, cơ quan thuế có thể yêu cầu xuất trình hồ sơ theo thời hạn ngắn hơn (ví dụ một số hướng dẫn thực tiễn ghi nhận khoảng 15 ngày làm việc tùy theo yêu cầu cụ thể của cuộc kiểm tra). Do đó doanh nghiệp cần chuẩn bị hồ sơ luôn sẵn sàng để xuất trình khi được yêu cầu.
See details: Thời gian lập và nộp Hồ sơ giao dịch liên kết.
- Cơ quan thuế được quyền ấn định và điều chỉnh: Nếu người nộp thuế không kê khai, khai không đầy đủ, không lập hồ sơ hoặc không cung cấp cung cấp hồ sơ đầy đủ, cơ quan thuế có quyền ấn định mức giá, tỷ suất lợi nhuận, tỷ lệ phân bổ lợi nhuận, thu nhập chịu thuế hoặc số thuế phải nộp. Đây là biện pháp hậu kiểm trực tiếp có thể dẫn tới truy thu thuế.
- Phạt hành chính và bổ sung thuế: Người nộp thuế có thể bị phạt tiền theo các mức quy định (ví dụ: phạt tiền đối với hành vi không nộp phụ lục giao dịch liên kết kèm hồ sơ quyết toán là 8.000.000 – 15.000.000 đồng đối với tổ chức; mức phạt có thể khác với từng hành vi cụ thể). Ngoài ra, nếu khai sai dẫn đến thiếu số thuế, doanh nghiệp có thể phải nộp bổ sung tiền thuế khai thiếu cùng với tiền chậm nộp; trong một số trường hợp còn có quy định áp mức xử lý theo tỷ lệ phần trăm trên số thuế thiếu.
Trong bối cảnh quy định về nghĩa vụ tuân thủ giao dịch liên kết ngày càng chặt chẽ và quá trình hậu kiểm thuế ngày càng sâu sát, không ít doanh nghiệp gặp khó khăn trong việc chuẩn bị hồ sơ, lựa chọn phương pháp xác định giá hay giải trình với cơ quan thuế. Chính vì vậy, việc sử dụng dịch vụ tư vấn chuyên nghiệp trở thành giải pháp thiết thực, giúp doanh nghiệp không chỉ giảm thiểu rủi ro pháp lý và đảm bảo tuân thủ đúng quy định.
Tại sao nên sử dụng dịch vụ tư vấn giao dịch liên kết
Việc lựa chọn dịch vụ tư vấn nghĩa vụ tuân thủ giao dịch liên kết tại MAN – Master Accountant Network mang lại cho doanh nghiệp nhiều lợi ích thiết thực. Với đội ngũ chuyên gia am hiểu sâu thuế, kế toán – kiểm toán nói chung và lĩnh vực giao dịch liên kết nói riêng, cùng với đã có kinh nghiệm thực tiễn trong quản lý thuế quốc tế, MAN – Master Accountant Network giúp doanh nghiệp:
- Đảm bảo tuân thủ đầy đủ và chính xác
- Tối ưu phương pháp xác định giá giao dịch liên kết
- Tư vấn, hỗ trợ lập và rà soát Hồ sơ xác định giá
- Đồng hành trong quá trình giải trình và hậu kiểm
MAN – Master Accountant Network không chỉ là đơn vị hỗ trợ doanh nghiệp hoàn thành nghĩa vụ giao dịch liên kết, mà còn là đối tác đồng hành chiến lược giúp doanh nghiệp tối ưu hoạt động, nâng cao uy tín và hình ảnh doanh nghiệp.
Conclude
Việc thực hiện nghĩa vụ tuân thủ giao dịch liên kết không chỉ là yêu cầu pháp lý mà còn là thước đo năng lực quản trị và uy tín của doanh nghiệp. Tuân thủ đúng từ đầu giúp doanh nghiệp tránh rủi ro truy thu, đồng thời củng cố niềm tin với cơ quan thuế, đối tác và nhà đầu tư.
Liên hệ MAN – Master Accountant Network để được tư vấn và tối ưu chiến lược tuân thủ giao dịch liên kết một cách toàn diện và an toàn.
Contact information MAN – Master Accountant Network
- Address: 19A, Street 43, Tan Thuan Ward, Ho Chi Minh City.
- Mobile/ Zalo: +84 (0) 903 428 622 (Ms. Ngan)
- Email: nguyenthikimngan@man.net.vn
Editorial Board: MAN – Master Accountant Network