Doanh nghiệp FDI tuân thủ affiliate transactions đang trở thành yếu tố sống còn trong bối cảnh cơ quan thuế Việt Nam siết chặt kiểm soát giá chuyển nhượng. Việc doanh nghiệp FDI tuân thủ giao dịch liên kết không chỉ phòng tránh rủi ro truy thu và xử phạt, mà còn mang lại lợi thế về quản trị minh bạch, tối ưu lợi nhuận hợp pháp và củng cố uy tín với đối tác toàn cầu. Bài viết này sẽ hướng dẫn chi tiết từng bước giúp doanh nghiệp FDI tuân thủ giao dịch liên kết hiệu quả, thực tế và phù hợp với quy định.
Vì sao doanh nghiệp FDI cần chủ động tuân thủ giao dịch liên kết?
Trong môi trường thuế ngày càng minh bạch và chặt chẽ, câu hỏi đặt ra không còn là “có cần tuân thủ hay không”, mà là vì sao doanh nghiệp FDI cần chủ động tuân thủ giao dịch liên kết ngay từ hôm nay. Dưới đây là những lý do then chốt giải thích vì sao việc tuân thủ không chỉ là nghĩa vụ pháp lý, mà còn là chiến lược quản trị thông minh giúp doanh nghiệp phát triển bền vững:
- Rủi ro tài chính lớn: Việc xác định giá giao dịch liên kết không đúng dẫn đến truy thu thuế, phạt và lãi chậm nộp.
- Rủi ro vận hành và pháp lý: Thanh tra có thể yêu cầu giải trình nhiều lớp, từ hợp đồng, hóa đơn đến bằng chứng so sánh thị trường.
- Uy tín kinh doanh: Vi phạm thuế ảnh hưởng đến mối quan hệ với đối tác, ngân hàng và cơ quan quản lý.
- Lợi ích ngược lại: Tuân thủ tốt giúp tối ưu chi phí thuế hợp pháp, minh bạch hoá giao dịch nội bộ, tăng năng lực quản trị.
Để tuân thủ đúng và tránh rủi ro trong quá trình thanh tra, quan trọng hơn hết doanh nghiệp FDI phải nắm rõ cơ sở pháp lý và nguyên tắc áp dụng. Đây chính là nền tảng giúp doanh nghiệp xác định đúng phạm vị nghĩa vụ, chuẩn bị hồ sơ phù hợp và đảm bảo mọi hoạt động đều minh bạch theo quy định.
Cơ sở pháp lý và nguyên tắc áp dụng
Doanh nghiệp FDI tuân thủ giao dịch liên kết trước hết phải dựa trên một khung pháp lý rõ ràng và các nguyên tắc quốc tế. Nắm vững phần này giúp doanh nghiệp xác định đúng nghĩa vụ, tránh thiếu sót hồ sơ và có lập luận thuyết phục khi giải trình với cơ quan thuế.
Văn bản pháp lý trọng yếu
Dưới đây là những quy định và chuẩn mực mà doanh nghiệp FDI tuân thủ giao dịch liên kết cần nắm vững và áp dụng đúng:
- Decree 132/2020/ND-CP on related-party transactions là nền tảng pháp lý chính cùng với Nghị định 20/2025/NĐ-CP sửa đổi bổ sung từ Nghị định 132/2020/NĐ-CP mở rộng thêm phạm vi điều chỉnh và các hướng dẫn chi tiết của Tổng cục Thuế và Thông tư liên quan để làm rõ trách nhiệm kê khai, lập hồ sơ và nghĩa vụ lưu trữ.
- Nguyên tắc OECD và BEPS về chuyển giá là chuẩn mực tham khảo khi lựa chọn phương pháp định giá và thực hiện so sánh thị trường(benchmarking).
Sau khi đã nắm rõ các văn bản pháp lý trọng yếu làm nền tảng cho việc xác định nghĩa vụ thuế, bước tiếp theo mà doanh nghiệp FDI tuân thủ giao dịch liên kết cần thực hiện là chuẩn bị đầy đủ các loại hồ sơ bắt buộc theo quy định. Đây chính là cơ sở chứng minh tính minh bạch và hợp lý của các giao dịch liên kết khi cơ quan thuế tiến hành thanh tra, kiểm tra.
Hồ sơ bắt buộc
Để đáp ứng đầy đủ yêu cầu của cơ quan thuế và chứng minh tính tuân thủ trong từng giao dịch, doanh nghiệp cần hiểu rõ ba loại hồ sơ bắt buộc phải lập và lưu giữ theo quy định. Mỗi loại hồ sơ dưới đây đóng vai trò riêng, nhưng đều là bằng chứng quan trọng giúp doanh nghiệp FDI tuân thủ giao dịch liên kết hiệu quả và minh bạch.
- Hồ sơ tập đoàn (Master File): Cung cấp bức tranh tổng thể về cấu trúc tập đoàn, chiến lược hoạt động, chính sách giá nội bộ và các giao dịch liên kết lớn. Master file giúp cơ quan thuế hiểu mối liên hệ xuyên biên giới và chiến lược kinh doanh của tập đoàn.
- Hồ sơ địa phương (Local File): Chi tiết cho từng thực thể tại Việt Nam, nhằm mô tả giao dịch liên kết cụ thể, hợp đồng, phân tích chức năng – rủi ro – tài sản, báo cáo tài chính liên quan và phân tích so sánh thị trường (benchmarking). Đây là hồ sơ thiết yếu khi thanh tra.
- Báo cáo biên lợi nhuận quốc gia (CbCR): Người nộp thuế là Công ty mẹ tối cao tại Việt Nam có doanh thu hợp nhất toàn cầu trong kỳ tính thuế từ 18.000 tỷ trở lên thì có trách nhiệm lập CbCR tại Hồ sơ xác định giá giao dịch liên kết.
Để các hồ sơ này thực sự có giá trị và được cơ quan thuế chấp nhận, doanh nghiệp FDI tuân thủ giao dịch liên kết cần áp dụng đúng nguyên tắc so sánh giá thị trường (arm’s length principle) nền tảng cốt lõi giúp xác định mức giá, tỷ suất lợi nhuận và phương pháp định giá phù hợp cho từng giao dịch liên kết.
Nguyên tắc so sánh giá thị trường (Arm’s Length Principle)
Dưới đây là những điểm cốt lõi mà doanh nghiệp FDI tuân thủ giao dịch liên kết cần lưu ý khi thực hiện phân tích và xác định giá theo nguyên tắc so sánh (Arm’s Length Principle):
- Nguyên tắc cơ bản là so sánh giao dịch nội bộ với giao dịch tương đương giữa các bên độc lập. Việc này yêu cầu dữ liệu so sánh thị trường phù hợp về ngành, quy mô, phạm vi địa lý và thời kỳ.
- Khi không tìm được giao dịch song song hoàn hảo, doanh nghiệp phải ghi rõ phương pháp lựa chọn, các điều chỉnh thực hiện và giới hạn của dữ liệu so sánh tất cả cần bằng chứng và luận cứ hợp lý.
Sau khi đã hiểu rõ cơ sở pháp lý, hồ sơ cần chuẩn bị và nguyên tắc so sánh giá thị trường, bước tiếp theo là triển khai quy trình tuân thủ một cách bài bản và thực tiễn. Đây là giai đoạn quan trọng giúp doanh nghiệp FDI tuân thủ giao dịch liên kết không chỉ đáp ứng yêu cầu pháp lý mà còn chủ động kiểm soát rủi ro, chuẩn hóa dữ liệu và sẵn sàng giải trình khi cơ quan thuế tiến hành thanh tra.
Quy trình tuân thủ giao dịch liên kết cho doanh nghiệp FDI
Để giúp doanh nghiệp dễ dàng hình dung và triển khai đúng quy trình, dưới đây là bảng tóm tắt các bước tuân thủ giao dịch liên kết. Bảng này tổng hợp đầy đủ từ khâu xác định mối quan hệ liên kết đến lưu trữ và giải trình, giúp doanh nghiệp FDI tuân thủ giao dịch liên kết một cách hệ thống, hiệu quả và phù hợp với quy định hiện hành:
Board: Quy trình tuân thủ giao dịch liên kết cho doanh nghiệp FDI.
| Step | Content | Hành động | Note |
| Identify the relationship | Xác định các bên có quan hệ liên kết theo quy định | Lập danh sách bên liên kết kèm mô tả bản chất giao dịch | Đảm bảo nhận diện đầy đủ mọi mối quan hệ, kể cả gián tiếp để tránh bỏ sót khi kê khai. |
| Phân loại giao dịch và chọn phương pháp định giá | Phân nhóm giao dịch và xác định phương pháp xác định giá phù hợp | Phân loại: Mua bán, cung cấp dịch vụ, vay nội bộ,… Xác định phương pháp định giá | Giải trình lý do chọn phương pháp và nguồn dữ liệu so sánh |
| Thu thập dữ liệu và lập hồ sơ | Chuẩn bị hồ hơ chứng minh tính hợp lý của giao dịch | Ghi nhận hợp đồng, hóa đơn, báo cáo nội bộ Phân tích chức năng, rủi ro, tài sản Soạn Local File và Master File theo quy định. | Bảo đảm dữ liệu so sánh giá thị trường có nguồn rõ ràng, cập nhật và minh bạch. |
| Declaration và nộp hồ sơ | Hoàn thành nghĩa vụ kê khai và nộp đúng hạn | Kê khai theo Mẫu đã quy định, nộp hồ sơ đúng hạn Với CbCR, phối hợp với tập đoàn mẹ thuộc diện áp dụng Lưu bản sao điện tử và bản cứng. | Nộp trễ hoặc thiếu hồ sơ có thể dẫn đến xử phạt hành chính hoặc ấn định thuế. |
| Lưu trữ, rà soát và sẵn sàng giải trình | Thiết lập quy trình quản lý và phản hồi khi thanh tra. | Rà soát hồ sơ định kỳ (ít nhất mỗi năm hoặc khi thay đổi cấu trúc). Chuẩn bị danh mục tài liệu | Chủ động chuẩn bị giúp giảm rủi ro truy thu và tăng độ tin cậy. |
Như vậy, quy trình trên không chỉ giúp doanh nghiệp FDI kiểm soát tốt rủi ro thuế mà còn thể hiện tính minh bạch và chuyên nghiệp trong quản trị tài chính nội bộ. Việc tuân thủ giao dịch liên kết đúng quy định không chỉ là nghĩa vụ, mà còn là nền tảng quan trọng để xây dựng niềm tin với cơ quan thuế và đối tác, đồng thời tối ưu hiệu quả hoạt động lâu dài.
Những sai sót phổ biến khiến doanh nghiệp FDI bị xử phạt
Để giúp doanh nghiệp dễ hình dung và chủ động kiểm soát rủi ro trong quá trình kê khai, lập và lưu trữ hồ sơ, dưới đây là bảng tổng hợp những sai sót phổ biến khi doanh nghiệp FDI tuân thủ giao dịch liên kết, kèm theo hệ quả thực tế và mức phạt cụ thể theo quy định hiện hành. Bảng này giúp doanh nghiệp nhanh chóng nhận diện điểm yếu trong quy trình tuân thủ và có hướng khắc phục kịp thời trước khi bị thanh tra thuế.
Board: Những sai sót thường gặp khi doanh nghiệp FDI tuân thủ giao dịch liên kết
| Common mistakes | Hệ quả thực tế | Mức phạt |
| Không lập hoặc chậm lập hồ sơ giao dịch liên kết | Cơ quan thuế ấn định giá, tỷ suất lợi nhuận hoặc thu nhập chịu thuế Nguy cơ truy thu thuế TNDN, gây mất uy tín và tăng rủi ro khi thanh tra | Phạt từ 15 – 25 triệu đồng nếu không lập hoặc lập thiếu hồ sơ Phạt bổ sung 20% số tiền thuế truy thu nếu khai sai làm giảm thuế Phạt tiền chậm nộp 0,03%/ngày. |
| Sử dụng dữ liệu so sánh giá thị trường không phù hợp | Cơ quan thuế bác bỏ phương pháp xác định giá, tự ấn định lại tỷ suất lợi nhuận. Dễ bị truy thu và phạt bổ sung do xác định sai giá thị trường Hồ sơ đánh giá thiếu khách quan, giảm độ tin cậy | Phạt từ 8 – 15 triệu đồng kê khai sai thông tin Phạt 20% trên số thiếu thuế |
| Không cập nhật thay đổi cấu trúc, chuỗi cung ứng hoặc chính sách giá nội bộ. | Hồ sơ không phản ánh thực tế, dễ bị ấn định lại giá chuyển nhượng | Phạt 10 – 20 triệu đồng nếu hồ sơ thiếu thông tin hoặc không cập nhật đúng. Có thể bị truy thu 20 – 25% thuế TNDN trên phần thu nhập chênh lệch. |
| Thiếu bằng chứng chứng minh tính hợp lý của giá chuyển nhượng | Cơ quan thuế có thể loại trừ chi phí nội bộ không có chứng minh giá trị gia tăng, điều chỉnh tăng thu nhập chịu thuế. Ảnh hưởng trực tiếp lợi nhuận sau thuế và khả năng hưởng ưu đãi thuế. Gây khó khăn khi giải trình. | Phạt 15 – 25 triệu đồng nếu không cung cấp hồ sơ khi thanh tra. Cơ quan thuế có thể ấn định lại giá và điều chỉnh tăng thu nhập chịu thuế. |
Nhìn chung, những sai sót trên là nguyên nhân chính khiến nhiều doanh nghiệp FDI tuân thủ giao dịch liên kết chưa hiệu quả và đối mặt với rủi ro bị truy thu hoặc xử phạt. Việc chủ động rà soát, cập nhật hồ sơ và chuẩn hóa quy trình ngay từ đầu không chỉ giúp giảm thiểu chi phí tuân thủ, mà còn thể hiện tính minh bạch, chuyên nghiệp trong quản trị thuế
For example: Ngân hàng SMBC (Nhật Bản) bị truy thu hơn 70,7 tỷ đồng trong đợt thanh tra tại Việt Nam, trong đó thuế GTGT hơn 22,6 tỷ và thuế TNDN hơn 48,05 tỷ; đồng thời bị phạt khai sai 20% (tương đương 14,1 tỷ) và tiền chậm nộp (tương đương 28,4 tỷ). Tổng cộng số tiền truy thu, phạt và chậm nộp vượt 113,28 tỷ đồng.
Doanh nghiệp FDI tuân thủ giao dịch liên kết thông qua dịch vụ tư vấn chuyên nghiệp
Thực tế cho thấy, phần lớn doanh nghiệp FDI chưa am hiểu sâu hệ thống pháp luật và quy định thuế tại Việt Nam, đặc biệt là các quy định đặc thù về giao dịch liên kết, hồ sơ kê khai và nguyên tắc xác định giá thị trường.
Do đó, việc hợp tác với đơn vị tư vấn chuyên sâu không chỉ giúp doanh nghiệp giảm tải áp lực nội bộ, mà còn đảm bảo tính chính xác, cập nhật và tuân thủ toàn diện theo Decree 132/2020/ND-CP cùng các văn bản pháp lý liên quan. Đây cũng là giải pháp giúp doanh nghiệp chủ động phòng ngừa rủi ro thanh tra thuế, đồng thời nâng cao mức độ minh bạch và uy tín trong quản trị tài chính.
Đặc biệt, MAN – Master Accountant Network là lựa chọn đáng tin cậy với đội ngũ chuyên gia giàu kinh nghiệm trong lĩnh vực thuế và giao dịch liên kết, MAN – Master Accountant Network tự tin hỗ trợ doanh nghiệp:
- Rà soát, đánh giá rủi ro tuân thủ quy định tại Việt Nam cũng như đạt chuẩn OECD.
- Lập, cập nhật hồ sơ giao dịch liên kết đúng chuẩn, đúng hạn và đảm bảo tính nhất quán dữ liệu
- Tư vấn chiến lược giá chuyển nhượng, giúp tối ưu thuế và hạn chế nguy cơ bị ấn định thu nhập chịu thuế
- Đại diện doanh nghiệp làm việc với cơ quan thuế, đảm bảo quyền lợi hợp pháp và minh bạch trong mọi khâu giải trình
Đây không chỉ là giải pháp tiết kiệm thời gian và chi phí, mà còn là bước đi chiến lược giúp doanh nghiệp nâng chuẩn minh bạch và củng cố niềm tin với cơ quan thuế.
Conclude
FDI enterprises related party transaction compliance không chỉ là yêu cầu bắt buộc, mà còn là yếu tố sống còn đối với doanh nghiệp FDI hoạt động tại Việt Nam. Việc hiểu rõ quy định, chuẩn bị đầy đủ hồ sơ và triển khai đúng quy trình giúp doanh nghiệp tránh rủi ro bị ấn định thuế, xử phạt hành chính, đồng thời thể hiện cam kết minh bạch và bền vững trong hoạt động kinh doanh.
Tuy nhiên, với đặc thù pháp luật phức tạp, và cần độ am hiểu sâu, chính vì vậy nhiều doanh nghiệp FDI gặp khó khăn trong việc tự triển khai.
Liên hệ ngay với MAN – Master Accountant Network để được tư vấn và hỗ trợ.
Contact information MAN – Master Accountant Network
- Address: 19A, Street 43, Tan Thuan Ward, Ho Chi Minh City.
- Mobile/ Zalo: +84 (0) 903 428 622 (Ms. Ngan)
- Email: nguyenthikimngan@man.net.vn
Editorial Board: MAN – Master Accountant Network