Kiểm soát rủi ro giao dịch liên kết đang trở thành yêu cầu cấp thiết đối với mọi doanh nghiệp. Theo báo cáo của Tổng cục Thuế, chỉ riêng năm 2024 cơ quan thuế đã tiến hành kiểm tra 919 doanh nghiệp có giao dịch liên kết (GDLK), trong đó có 253 doanh nghiệp FDI. Kết quả là tổng số tiền truy thu, truy hoàn và xử phạt lên tới hơn 1.780 tỷ đồng, bao gồm 998,33 tỷ đồng từ nhóm doanh nghiệp FDI. Những con số và thực tiễn này cho thấy, nếu không chủ động kiểm soát rủi ro giao dịch liên kết, doanh nghiệp dễ rơi vào vòng xoáy bị loại chi phí hợp lý, ảnh hưởng trực tiếp đến lợi nhuận và uy tín tài chính. Tại MAN – Master Accountant Network, chúng tôi mang đến dịch vụ đánh giá tuân thủ và kiểm soát rủi ro giao dịch liên kết toàn diện, giúp doanh nghiệp phòng ngừa rủi ro pháp lý và tối ưu hiệu quả tài chính một cách bền vững.
Khái quát tuân thủ và kiểm soát rủi ro giao dịch liên kết
Trong bối cảnh khung pháp lý liên tục được cập nhật và ngày càng chặt chẽ, việc tuân thủ chỉ là một phần của bức tranh tổng thể. Điều quan trọng hơn là doanh nghiệp cần chủ động xây dựng cơ chế kiểm soát rủi ro giao dịch liên kết, nhằm không chỉ đáp ứng yêu cầu kê khai và quyết toán thuế mà còn bảo vệ uy tín, dòng vốn và hiệu quả tài chính dài hạn. Vậy kiểm soát rủi ro giao dịch liên kết thực chất là gì và được hiểu như thế nào trong quản trị thuế. Cùng MAN – Master Accountant Network tìm hiểu ngay sau đây.
Kiểm soát rủi ro giao dịch liên kết là gì
Kiểm soát rủi ro giao dịch liên kết là quá trình doanh nghiệp nhận diện, đánh giá và thiết lập các biện pháp phòng ngừa nhằm hạn chế nguy cơ bị truy thu, xử phạt hoặc mất uy tín tài chính do sai phạm trong kê khai và hạch toán các giao dịch với bên liên kết. Đây không chỉ là yêu cầu pháp lý theo Nghị định 132/2020/NĐ-CP và bản cập nhật Nghị định 20/2025/NĐ-CP, mà còn là một phần quan trọng trong chiến lược quản trị tài chính minh bạch, bền vững.
Trong thực tế, kiểm soát rủi ro giao dịch liên kết bao gồm các hoạt động như:
- Xây dựng hồ sơ xác định giá giao dịch liên kết theo đúng nguyên tắc giá thị trường (Arm’s Length Principle).
- Đảm bảo chi phí lãi vay, phí dịch vụ nội bộ và các khoản phân bổ từ tập đoàn được chứng minh hợp lý, hợp lệ.
- Soát xét định kỳ báo cáo tài chính, tờ khai giao dịch liên kết để phát hiện và điều chỉnh kịp thời sai sót.
- Thực hiện đối chiếu với dữ liệu tham chiếu thị trường (benchmarking) để tránh rủi ro bị cơ quan thuế bác bỏ chi phí.
Chỉ riêng giai đoạn 2020 – 2023 đã có hàng nghìn doanh nghiệp bị thanh tra, kiểm tra chuyên sâu về giao dịch liên kết, với tổng số thuế truy thu và phạt lên tới hàng chục nghìn tỷ đồng. Điều này cho thấy nếu không chủ động kiểm soát rủi ro giao dịch liên kết, doanh nghiệp có thể đối diện hậu quả nghiêm trọng cả về tài chính lẫn uy tín.
Mục tiêu của việc kiểm soát rủi ro giao dịch liên kết
Công tác kiểm soát rủi ro giao dịch liên kết, doanh nghiệp không chỉ cần nhận diện thách thức mà quan trọng hơn là phải xác định rõ những mục tiêu trọng tâm. Các mục tiêu này vừa đảm bảo tuân thủ pháp luật, vừa giúp doanh nghiệp xây dựng nền tảng quản trị thuế – tài chính minh bạch, bền vững. Cụ thể, có bốn mục tiêu chính mà mọi doanh nghiệp cần chú trọng:
- Đảm bảo tuân thủ pháp luật thuế: Đặc biệt theo Nghị định 132/2020/NĐ-CP và các cập nhật 2025, doanh nghiệp phải xác định đúng đối tượng liên kết, kê khai và lập hồ sơ GDLK minh bạch.
- Ngăn ngừa rủi ro tài chính và pháp lý: tránh bị loại trừ chi phí (như chi phí lãi vay vượt ngưỡng 30% EBITDA), tránh bị ấn định thuế, truy thu hay xử phạt vi phạm hành chính.
- Tối ưu chiến lược tài chính – thuế hợp pháp: Thiết lập cơ chế định giá, cơ cấu vốn vay và phân bổ lợi nhuận phù hợp với nguyên tắc giá giao dịch độc lập (arm’s length principle).
- Nâng cao uy tín và minh bạch báo cáo tài chính: hỗ trợ xây dựng hệ thống kiểm soát nội bộ, củng cố niềm tin với cơ quan thuế, nhà đầu tư và đối tác kinh doanh.
Kiểm soát rủi ro giao dịch liên kết không chỉ là tuân thủ quy định, mà còn là một công cụ quản trị chiến lược, giúp doanh nghiệp duy trì sự minh bạch, ổn định tài chính và giảm thiểu nguy cơ pháp lý.
Khung pháp lý hiện hành và điểm cập nhật 2025
Nghị định 132/2020/NĐ-CP quy định nguyên tắc, phương pháp và trình tự xác định giá GDLK; phạm vi, đối tượng, nghĩa vụ kê khai và hồ sơ.
Để hiểu rõ tác động của các thay đổi mới nhất trong quản lý giao dịch liên kết, đặc biệt những sửa đổi quan trọng tại Nghị định 20/2025/NĐ-CP có hiệu lực từ 27/03/2025 và áp dụng cho kỳ tính thuế TNDN 2024, doanh nghiệp cần tham khảo bản so sánh hai văn bản pháp lý này. Tài liệu phân tích chi tiết các điểm mới như xác định các “bên liên kết”, nội dung kê khai hồ sơ, điều chỉnh Phụ lục I, giới hạn chi phí lãi vay và trách nhiệm của Ngân hàng Nhà nước trong cung cấp thông tin giao dịch liên kết.
Tìm hiểu thêm nội dung tại: So sánh Nghị định 20/2025 và Nghị định 132/2020
Những rủi ro giao dịch liên kết thường gặp và cách kiểm soát
Trong quá trình hoạt động, doanh nghiệp thường đối diện với nhiều dạng rủi ro phát sinh từ giao dịch liên kết. Nếu không được kiểm soát chặt chẽ, các rủi ro này có thể dẫn đến truy thu thuế, phạt chậm nộp, thậm chí ảnh hưởng đến uy tín tài chính và quan hệ với đối tác. Để giúp doanh nghiệp hình dung rõ hơn, dưới đây là bảng tổng hợp những rủi ro giao dịch liên kết thường gặp và cách kiểm soát hiệu quả.
Bảng tổng hợp những rủi ro giao dịch liên kết thường gặp và cách kiểm soát hiệu quả.
| Loại rủi ro GDLK | Hậu quả | Cách kiểm soát |
| Kê khai thiếu hoặc sai đối tượng liên kết. | Bỏ sót hoặc kê khai sai đối tượng giao dịch dẫn đến nguy cơ truy thu thuế. | Rà soát quan hệ liên kết theo Nghị định 132/2020/NĐ-CP và cập nhật tiêu chí sửa đổi tại Nghị định 20/2025/NĐ-CP. |
| Định giá chưa theo nguyên tắc độc lập | Biên lợi nhuận bị điều chỉnh. | Áp dụng phương pháp so sánh độc lập. |
| Hồ sơ chưa đầy đủ (Local File, Master File, CbCR). | Tăng xác suất bị kiểm tra, phạt hình chính nếu trình bày không đủ. | Chuẩn bị hồ sơ giao dịch liên kết đúng hạn, cập nhật thay đổi theo kỳ tính thuế. |
| Vượt trần chi phí lãi vay 30% EBITDA. | Bị loại chi phí khi quyết toán, tăng thu nhập chịu thuế. | Tính toán EBITDA (tìm hiểu thêm về: Cách tính EBITDA), lập hồ sơ vay minh bạch và chứng minh mức lãi suất phù hợp. |
Chính sách thuế liên tục thay đổi và yêu cầu minh bạch ngày càng cao, kiểm soát rủi ro giao dịch liên kết không thể chỉ thực hiện một lần rồi bỏ ngỏ. Thực tế cho thấy, nhiều doanh nghiệp gặp rủi ro không phải vì thiếu nỗ lực, mà do chưa tiến hành đánh giá tuân thủ thường xuyên định kỳ để kịp thời nhận diện và xử lý các vấn đề phát sinh. Chính vì vậy, câu hỏi đặt ra là: Vì sao cần đánh giá tuân thủ và kiểm soát rủi ro giao dịch liên kết định kỳ?
Vì sao cần đánh giá tuân thủ và kiểm soát rủi ro giao dịch liên kết định kỳ
Việc kiểm soát rủi ro giao dịch liên kết không phải là nhiệm vụ “một lần cho xong” mà cần được thực hiện định kỳ để bảo vệ doanh nghiệp trước những thay đổi liên tục về chính sách và xu hướng thanh tra thuế. Cụ thể:
Nhận diện sớm vấn đề, giảm thiểu rủi ro pháp lý
Khi doanh nghiệp chủ động soát xét và đánh giá rủi ro GDLK, các sai sót về kê khai, định giá giao dịch hay hạch toán chi phí lãi vay sẽ được phát hiện sớm. Điều này giúp doanh nghiệp tránh nguy cơ bị cơ quan thuế truy thu, xử phạt hay áp dụng các biện pháp xử lý bổ sung có thể gây thiệt hại lớn.
Đảm bảo minh bạch và nâng cao uy tín tài chính
Doanh nghiệp có cơ chế kiểm soát rủi ro giao dịch liên kết hiệu quả sẽ xây dựng được báo cáo tài chính minh bạch, đáng tin cậy trong mắt cổ đông, nhà đầu tư và đối tác. Đây là lợi thế quan trọng trong bối cảnh các tập đoàn đa quốc gia ngày càng chú trọng đến tính tuân thủ và tính bền vững trong quản trị. Tối ưu hóa cấu trúc thuế – tài chính hợp pháp.
Thực hiện kiểm soát rủi ro giao dịch liên kết định kỳ không chỉ giúp doanh nghiệp tránh bị loại trừ chi phí hay điều chỉnh thuế, mà còn hỗ trợ thiết kế cấu trúc vốn, lãi vay, giá dịch vụ và phí phân bổ một cách hợp pháp, tối ưu. Nhờ vậy, doanh nghiệp vừa tuân thủ quy định, vừa đảm bảo hiệu quả kinh doanh lâu dài.
Trong 6 tháng đầu năm 2025, 119 doanh nghiệp liên kết bị kiểm tra, dẫn đến khoảng 600 tỷ đồng truy thu và xử phạt, đồng thời giảm lỗ 3.579 tỷ đồng và tăng thu nhập chịu thuế 5.091 tỷ đồng.
Tìm hiểu ngay: Nâng cao hiệu quả quản lý thuế đối với doanh nghiệp có giao dịch liên kết.
Những con số này minh chứng rằng rủi ro GDLK không chỉ là lý thuyết, mà đã dẫn đến thiệt hại tài chính đáng kể thực sự đối với doanh nghiệp.
Việc kiểm soát rủi ro giao dịch liên kết trở nên cấp thiết hơn bao giờ hết, điều này không chỉ giúp doanh nghiệp tuân thủ pháp luật, mà còn bảo vệ lợi ích kinh doanh, ngăn ngừa truy thu thuế, và duy trì uy tín tài chính.
Để không rơi vào tình trạng “mất bò mới lo làm chuồng”, doanh nghiệp cần một quy trình đánh giá tuân thủ và kiểm soát rủi ro giao dịch liên kết bài bản. Với kinh nghiệm thực tiễn tích lũy từ nhiều dự án tư vấn thành công, MAN – Master Accountant Network đã xây dựng dịch vụ chuyên biệt nhằm giúp doanh nghiệp chủ động phòng ngừa rủi ro và tối ưu chiến lược thuế. Quy trình dịch vụ tại MAN – Master Accountant Network bao gồm các bước rõ ràng và minh bạch.
Dịch vụ đánh giá tuân thủ và kiểm soát rủi ro GDLK tại MAN – Master Accountant Network
Tại Việt Nam, thực tiễn cho thấy giao dịch liên kết ngày càng phổ biến cùng với sự gia tăng mạnh mẽ của dòng vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI) và sự phát triển của các tập đoàn kinh tế trong nước. Chính vì vậy, cơ quan thuế đã liên tục tăng cường thanh tra, kiểm tra để ngăn ngừa rủi ro chuyển giá và thất thu ngân sách. Những con số thống kê trong 6 tháng đầu năm 2025 (đã nêu trên) về số lượng doanh nghiệp bị thanh tra và số tiền truy thu, truy hoàn, xử phạt cho thấy mức độ nghiêm trọng của vấn đề, đồng thời đặt ra yêu cầu cấp thiết đối với doanh nghiệp trong việc chủ động kiểm soát rủi ro giao dịch liên kết theo đúng khung pháp lý hiện hành.
Dịch vụ đánh giá tuân thủ và rủi ro GDLK tại MAN – Master Accountant Network giúp doanh nghiệp chủ động kiểm soát rủi ro giao dịch liên kết theo khung pháp lý hiện hành (Nghị định 132/2020/NĐ-CP và cập nhật Nghị định 20/2025) và theo thông lệ quốc tế. Dưới đây là bảng mô tả chi tiết về 4 bước chính trong quy trình dịch vụ của MAN – Master Accountant Network.
Bảng quy trình dịch vụ MAN – Master Accountant Network
| Bước thực hiện | Nội dung | Mục tiêu |
| Khảo sát và phân tích hồ sơ giao dịch liên kết. | Rà soát hợp đồng, chứng từ, dữ liệu giao dịch, đối chiếu số liệu. | Xác định, nhận diện những điểm sai sót trong hồ sơ. |
| Đánh giá rủi ro. | So sánh giá thị trường, phân tích chỉ số tài chính. Từ đó lựa chọn áp dụng phương pháp phù hợp. | Lượng hóa rủi ro thuế, mức phạt, tác động tài chính. |
| Kiến nghị giải pháp | Tối ưu cấu trúc vốn, chuẩn hóa chứng từ, xây dựng chính sách giá chuyển nhượng. | Giảm thiểu rủi ro, đảm bảo tuân thủ Nghị định liên quan. |
| Hỗ trợ khi thanh tra thuế | Chuẩn bị hồ sơ bảo vệ, đại diện làm việc với cơ quan thuế. | Bảo vệ lợi ích hợp pháp, giảm thiểu truy thu và phạt. |
Với quy trình 4 bước rõ ràng, MAN – Master Accountant không chỉ giúp doanh nghiệp kiểm soát rủi ro giao dịch liên kết mà còn đồng hành trong việc chuẩn hóa hồ sơ, nâng cao tính minh bạch và đảm bảo tuân thủ pháp luật thuế. Đây chính là nền tảng để doanh nghiệp duy trì sự ổn định.
Kết luận
Việc kiểm soát rủi ro giao dịch liên kết không còn là lựa chọn, mà là yêu cầu bắt buộc để doanh nghiệp duy trì tính minh bạch, tối ưu chi phí và bảo vệ uy tín trước cơ quan quản lý. Với hơn 30 năm kinh nghiệm, đội ngũ CPA, ACCA, MAN – Master Accountant Network tự tin mang đến cho doanh nghiệp dịch vụ kiểm toán và tư vấn giao dịch liên kết toàn diện, vừa tuân thủ chuẩn mực pháp luật, vừa đảm bảo lợi ích hợp pháp trong dài hạn.
Doanh nghiệp đang tìm kiếm một đơn vị đồng hành đáng tin cậy để đánh giá tuân thủ và kiểm soát rủi ro giao dịch liên kết, hãy liên hệ ngay với MAN – Master Accountant Network để được tư vấn chuyên sâu và giải pháp tối ưu.
Thông tin liên hệ:
- Địa chỉ: Số 19A, đường 43, phường Tân Thuận, TP. Hồ Chí Minh
- Mobile / Zalo: 0903 963 163 – 0903 428 622
- Email: man@man.net.vn
Ban biên tập: MAN – Master Accountant Network