Hai doanh nghiệp có giao dịch liên kết cùng mức thuế suất thuế TNDN 20% và không bên nào được hưởng ưu đãi thuế là trường hợp thực tế nhiều doanh nghiệp gặp phải khi kê khai thuế theo Nghị định 132/2020/NĐ-CP. Đây là trường hợp đặc biệt vì mặc dù phát sinh giao dịch liên kết, nhưng do cả hai bên đều áp dụng chung mức thuế suất 20% và không bên nào được hưởng ưu đãi thuế, doanh nghiệp có thể được miễn kê khai chi tiết và miễn lập hồ sơ xác định giá giao dịch liên kết. Tuy nhiên, để tránh rủi ro bị cơ quan thuế chất vấn, việc hiểu đúng quy định và chuẩn bị bằng chứng minh bạch vẫn là yếu tố quyết định giúp doanh nghiệp quản trị tuân thủ hiệu quả.
Quy định Nghị định 132/2020/NĐ-CP về hai doanh nghiệp có giao dịch liên kết cùng mức thuế suất thuế TNDN 20% và không bên nào được hưởng ưu đãi thuế
Căn cứ Điều 19 Nghị định 132/2020/NĐ-CP, các trường hợp được miễn lập Hồ sơ xác định giá giao dịch liên kết được quy định như sau:
“Nếu trong một kỳ tính thuế chỉ phát sinh giao dịch liên kết giữa các bên là đối tượng nộp thuế TNDN tại Việt Nam, cả hai áp dụng cùng mức thuế suất TNDN 20% và không bên nào hưởng ưu đãi thuế trong kỳ, thì theo Nghị định 132/2020 doanh nghiệp có thể được miễn kê khai mục III, IV Phụ lục I và miễn lập hồ sơ xác định giá giao dịch liên kết. Nhưng phải kê khai căn cứ miễn trừ và phải lưu giữ, sẵn sàng xuất trình hồ sơ khi cơ quan thuế yêu cầu.”
Nguồn: Thư viện pháp luật
Vì sao quy định này hợp lý
Nguyên tắc giao dịch độc lập (Arm’s Length Principle) yêu cầu giá hoặc điều kiện giữa các bên liên kết phải tương đương với giá hoặc điều kiện trên thị trường giữa các bên độc lập có hoàn cảnh, chức năng, rủi ro tương đồng. Mục tiêu là ngăn chặn việc sử dụng giao dịch nội bộ để chuyển lợi nhuận, giảm nghĩa vụ thuế.
Nếu cả hai doanh nghiệp có giao dịch liên kết cùng mức thuế suất thuế TNDN 20% và không bên nào được hưởng ưu đãi thuế, thì việc điều chỉnh giá giao dịch nội bộ thường không làm thay đổi tổng nghĩa vụ thuế TNDN trong nước, vì không tồn tại lợi thế thuế giữa các bên. Do đó, chính sách cho phép giảm bớt gánh nặng kê khai trong nhóm giao dịch như vậy.
Tiêu chí miễn trừ kê khai giao dịch liên kết theo Nghị định 132
Hai doanh nghiệp có giao dịch liên kết cùng mức thuế suất thuế TNDN 20% và không bên nào được hưởng ưu đãi thuế thường được xem xét thuộc diện miễn trừ kê khai Mục III, IV và miễn lập Hồ sơ xác định giá giao dịch liên kết theo quy định tại Điều 19 Nghị định 132/2020/NĐ-CP. Điều này xuất phát từ nguyên tắc quản lý thuế: nếu các bên đều chịu cùng một mức thuế suất và không có ưu đãi, thì việc phát sinh giao dịch liên kết sẽ không làm giảm nghĩa vụ thuế TNDN tại Việt Nam.
Cụ thể, để được miễn trừ, doanh nghiệp cần đáp ứng đầy đủ ba tiêu chí:
- Cùng mức thuế suất TNDN 20%: Hai doanh nghiệp có giao dịch liên kết cùng mức thuế suất thuế TNDN 20% hoặc cùng một mức thuế suất khác, đảm bảo tính thống nhất.
- Không bên nào hưởng ưu đãi thuế: Trong kỳ tính thuế, nếu bất kỳ bên nào đang hưởng miễn, giảm hoặc ưu đãi về thuế TNDN thì giao dịch phát sinh sẽ không thuộc diện miễn trừ.
- Không làm giảm nghĩa vụ thuế TNDN tại Việt Nam: Bản chất giao dịch không tạo ra sự dịch chuyển lợi nhuận nhằm giảm số thuế phải nộp cho ngân sách Nhà nước.
Việc áp dụng tiêu chí hai doanh nghiệp có giao dịch liên kết cùng mức thuế suất thuế TNDN 20% giúp doanh nghiệp giảm gánh nặng kê khai và lập hồ sơ xác định giá giao dịch liên kết, nhưng vẫn đảm bảo tuân thủ nguyên tắc giao dịch độc lập (Arm’s Length Principle). Tuy nhiên, doanh nghiệp cần lưu giữ hồ sơ nội bộ chứng minh đủ điều kiện miễn trừ và sẵn sàng xuất trình trong vòng 30 ngày làm việc khi cơ quan thuế yêu cầu.
Phân tích chi tiết trường hợp hai doanh nghiệp có giao dịch liên kết cùng mức thuế suất thuế TNDN 20%
Trong thực tế, hai doanh nghiệp có giao dịch liên kết cùng mức thuế suất thuế TNDN 20% và không bên nào được hưởng ưu đãi thuế là một tình huống khá phổ biến khi các tập đoàn, công ty mẹ – công ty con, hoặc các công ty cùng tập đoàn phát sinh giao dịch mua bán hàng hóa, cung cấp dịch vụ nội bộ.
Ví dụ: Doanh nghiệp A sở hữu 30% vốn của Doanh nghiệp B hoặc có khoản vay vượt 10% vốn chủ sở hữu, nên được xác định là có quan hệ liên kết theo Nghị định 132/2020/NĐ-CP. Cả hai doanh nghiệp đều hoạt động tại Việt Nam, cùng là người nộp thuế TNDN trong nước, áp dụng chung mức thuế suất 20% và không bên nào được miễn, giảm hay hưởng ưu đãi thuế theo ngành nghề hoặc địa bàn. Đây chính là căn cứ quan trọng để xác định doanh nghiệp có thể được miễn kê khai chi tiết và miễn lập hồ sơ xác định giá giao dịch liên kết.
Vì sao không phát sinh chuyển dịch lợi nhuận
Mục tiêu chính của quản lý giao dịch liên kết là ngăn chặn chuyển dịch lợi nhuận để giảm nghĩa vụ thuế. Tuy nhiên, nếu hai doanh nghiệp cùng chịu thuế TNDN ở mức 20% và không có ưu đãi, thì việc điều chỉnh giá giao dịch (tăng hay giảm giá bán, chi phí) không làm thay đổi tổng số thuế TNDN nộp vào ngân sách.
Nói cách khác, dù lợi nhuận có dịch chuyển từ A sang B hoặc ngược lại, cơ quan thuế vẫn thu được 20% trên tổng lợi nhuận hợp nhất tại Việt Nam. Vì vậy, không có rủi ro thất thu thuế cho Nhà nước, nên pháp luật cho phép miễn trừ kê khai chi tiết và miễn lập Hồ sơ xác định giá giao dịch liên kết trong trường hợp này.
So sánh với những trường hợp khác
Để thấy rõ sự khác biệt và lý do quy định này được áp dụng, có thể so sánh trường hợp hai doanh nghiệp có giao dịch liên kết cùng mức thuế suất thuế TNDN 20% và không bên nào được hưởng ưu đãi thuế với những tình huống khác thường tiềm ẩn rủi ro chuyển dịch lợi nhuận, như sau:
- Trường hợp có ưu đãi thuế: Ví dụ, Doanh nghiệp A được hưởng ưu đãi thuế TNDN 10% trong 15 năm do đầu tư vào lĩnh vực công nghệ cao, còn Doanh nghiệp B chịu thuế suất phổ thông 20%. Nếu A bán hàng hóa hoặc dịch vụ cho B với giá thấp, thì lợi nhuận có thể dịch chuyển sang A để chỉ chịu thuế 10%. Đây là rủi ro thất thu thuế, nên bắt buộc phải kê khai và có Hồ sơ xác định giá giao dịch liên kết.
- Trường hợp một bên lỗ lũy kế: Giả sử Doanh nghiệp A đang lỗ lũy kế, Doanh nghiệp B có lãi. Nếu B đẩy chi phí sang A thông qua dịch vụ nội bộ hoặc định giá giao dịch không hợp lý, lợi nhuận có thể “chuyển” sang A để giảm số thuế TNDN phải nộp trong kỳ. Đây cũng là rủi ro lớn cần quản lý chặt.
Chính vì vậy, khi so sánh với các tình huống có ưu đãi thuế hoặc lỗ lũy kế, có thể thấy rõ rằng hai doanh nghiệp có giao dịch liên kết cùng mức thuế suất thuế TNDN 20% và không bên nào được hưởng ưu đãi thuế không tạo ra rủi ro chuyển dịch lợi nhuận. Đây cũng là lý do Nghị định 132/2020/NĐ-CP quy định cụ thể về nghĩa vụ kê khai và các trường hợp được miễn trừ, nhằm giúp doanh nghiệp vừa tuân thủ đúng pháp luật, vừa giảm bớt gánh nặng thủ tục hành chính.
Nghĩa vụ kê khai và miễn trừ lập Hồ sơ trường hợp hai doanh nghiệp có giao dịch liên kết cùng mức thuế suất thuế TNDN 20%
Hai doanh nghiệp có giao dịch liên kết cùng mức thuế suất thuế TNDN 20% và không bên nào được hưởng ưu đãi thuế theo quy định tại Nghị định 132/2020/NĐ-CP. Đây là một trong những trường hợp được xem xét miễn kê khai chi tiết và miễn lập Hồ sơ xác định giá giao dịch liên kết khi đồng thời thỏa mãn các điều kiện do pháp luật quy định. Tuy nhiên cơ sở pháp lý, thủ tục kê khai và trách nhiệm lưu trữ chứng từ vẫn rõ ràng và bắt buộc.
Miễn trừ áp dụng khi trong kỳ tính thuế chỉ phát sinh giao dịch với các bên liên kết là người nộp thuế TNDN tại Việt Nam, tất cả các bên cùng áp dụng một mức thuế suất thuế TNDN 20% và không bên nào được hưởng ưu đãi thuế trong kỳ; điều kiện này phản ánh quan điểm quản lý thuế là nếu không có sự chênh lệch thuế giữa các bên thì giao dịch nội bộ không tạo cơ sở để chuyển lợi nhuận làm giảm nghĩa vụ thuế quốc gia. Việc xác định, áp dụng miễn trừ phải tuân thủ đúng các đầu mục trong Điều 19 Nghị định 132/2020/NĐ-CP và hướng dẫn kê khai Phụ lục I (Mẫu 01).
Mặc dù được miễn lập Hồ sơ xác định giá giao dịch liên kết đầy đủ, người nộp thuế phải lưu trữ bộ hồ sơ nội bộ tối thiểu để chứng minh điều kiện miễn trừ khi Cơ quan thuế yêu cầu. Hồ sơ đề nghị lưu gồm:
- Hợp đồng, hóa đơn và chứng từ thanh toán;
- Báo cáo tài chính, văn bản nội bộ, biên bản xác nhận mức thuế từng bên xác nhận không hưởng ưu đãi và tài liệu chứng minh có quan hệ liên kết.
Cơ quan thuế yêu cầu, thời hạn cung cấp Hồ sơ xác định giá giao dịch liên kết là không quá 30 ngày làm việc kể từ ngày nhận văn bản yêu cầu (có thể được gia hạn trong trường hợp chính đáng). Nếu không cung cấp đầy đủ và thuyết phục, cơ quan thuế có quyền ấn định hoặc điều chỉnh.
Rủi ro và lưu ý cho doanh nghiệp
Trường hợp hai doanh nghiệp có giao dịch liên kết cùng mức thuế suất thuế TNDN 20% và không bên nào được hưởng ưu đãi thuế khi so sánh với các tình huống có ưu đãi thuế hoặc lỗ lũy kế, rõ ràng đây là trường hợp ít tiềm ẩn rủi ro chuyển dịch lợi nhuận; tuy nhiên điều đó không đồng nghĩa với xóa bỏ mọi nghĩa vụ kê khai và chuẩn bị hồ sơ của doanh nghiệp. Theo nguyên tắc quản lý thuế, doanh nghiệp vẫn phải kê khai căn cứ miễn trừ trên Phụ lục phù hợp khi nộp quyết toán TNDN, đồng thời duy trì bộ hồ sơ nội bộ đầy đủ để chứng minh rằng tất cả bên liên kết đều là người nộp thuế TNDN trong nước, cùng áp dụng một mức thuế suất thuế TNDN 20% và không có bên nào hưởng ưu đãi thuế trong kỳ.
Thực tế cho thấy, doanh nghiệp thường nhầm lẫn dẫn tới rủi ro lớn, cụ thể:
- Hiểu nhầm “miễn lập Hồ sơ” là “không cần lưu Hồ sơ” điều này sai lệch vì miễn kê khai chỉ giảm bớt báo cáo công khai chứ không xóa nghĩa vụ chứng minh khi bị kiểm tra.
- Bỏ qua khả năng bị ấn định thuế nếu không cung cấp thông tin minh bạch hoặc cung cấp chứng từ không thuyết phục. Để phòng ngừa, doanh nghiệp nên lưu ngay các tài liệu tối thiểu (hợp đồng, hóa đơn, chứng từ thanh toán, báo cáo tài chính, văn bản nội bộ xác nhận mức thuế và xác nhận không hưởng ưu đãi, biên bản phê duyệt nội bộ) và sẵn sàng cung cấp hồ sơ khi cơ quan thuế yêu cầu (thời hạn cung cấp hồ sơ thông thường theo quy định hành chính). Nếu có giao dịch phức tạp (dịch vụ nội bộ lớn, tài sản vô hình, giao dịch tài chính nội bộ), nên chuẩn bị hồ sơ dự phòng hoặc tham vấn chuyên gia thuế – chuyển giá để giảm rủi ro ấn định, truy thu và xử phạt hành chính.
Việc xác định đúng bản chất của hai doanh nghiệp có giao dịch liên kết cùng mức thuế suất thuế TNDN 20% và không bên nào được hưởng ưu đãi thuế không chỉ giúp doanh nghiệp hiểu rõ phạm vi miễn trừ theo Nghị định 132/2020/NĐ-CP, mà còn tạo nền tảng vững chắc để quản lý rủi ro thuế.
Kết luận
Trường hợp hai doanh nghiệp có giao dịch liên kết cùng mức thuế suất thuế TNDN 20% và không bên nào được hưởng ưu đãi thuế, doanh nghiệp có thể tận dụng quy định miễn trừ để giảm bớt gánh nặng kê khai và lập hồ sơ theo Nghị định 132/2020/NĐ-CP. Tuy nhiên, việc chuẩn bị đầy đủ chứng từ, quản lý hồ sơ minh bạch và tuân thủ nguyên tắc độc lập vẫn là chìa khóa để hạn chế rủi ro khi thanh tra, kiểm tra thuế. Nếu bạn muốn tối ưu quy trình kê khai và xây dựng chiến lược quản trị thuế hiệu quả, đừng ngần ngại kết nối cùng MAN – Master Accountant Network để được đồng hành với những giải pháp chuyên sâu và an toàn nhất cho doanh nghiệp.
Thông tin liên hệ MAN – Master Accountant Network
- Địa chỉ: 19A, đường số 43, Phường Tân Thuận, TP. Hồ Chí Minh.
- Mobile/ zalo: +84 (0) 903 428 622 (Ms. Ngân)
- Email: nguyenthikimngan@man.net.vn
Ban biên tập: MAN – Master Accountant Network